Op Goede Vrijdag van het jaar 1300 begint Dante Alighieri (1265-1321) aan een imaginaire reis die hem achtereenvolgens naar de el ('Inferno'), de louteringsberg ('Purgatorio') en het paradijs ('Paradiso') zal voeren. De schrijver is 35 jaar oud, in het midden van zijn leven aangekomen. Het poëtisch relaas van deze tocht heet Divina Commedia of Goddelijke Komedie. Het adjectief 'goddelijk' is toegevoegd door Boccaccio, die een generatie jonger was dan Dante en een grote bewondering voor hem had. Dante noemde zijn hoofdwerk een 'Komedie' omdat het droevig begint, maar eindigt met een happy end. Het werk kan o.a. worden gelezen als een summa, een encyclopedie, een neerslag van het laatmiddeleeuwse denken. Filosofie, theologie, wetenschap (of wat ervoor doorging) komen uitgebreid aan bod. Dante is uiteraard schatplichtig aan Aristoteles, die op filosofisch vlak de Middeleeuwen beheerste, maar zijn wereldbeeld is toch eerder platonisch te noemen. Het dynamisch principe dat aan de basis ligt van de tocht van Dante (en van ieder mens) is de menselijke liefde, die deelneemt aan de goddelijke liefde en die voortdurend op zoek is naar de volmaaktheid. Dit leunt meer aan bij Plato dan bij Aristoteles. De architectuur van het werk is verbluffend. Alles draait rond het heilige getal 3, het getal van de in de Middeleeuwen zo belangrijke Drievuldigheid. Er zijn 3 delen, de 'Hel', de 'Louteringsberg' en het 'Paradijs'. Elk deel bevat 33 zangen (het aantal jaren dat Christus op aarde verbleef). Met de proloog erbij hebben we dus 100 zangen. De strofen zijn terzinen: ze bestaan uit 3 regels. Iedere terzine bevat 33 woorden, enzovoort. Het werk steekt vol getallensymboliek.

De Divina Commedia is doorheen de eeuwen in alle mogelijke talen vertaald. Ook in het Nederlands, alhoewel de eerste volledige vertaling slechts in 1864 het licht zag (A. S. Kok). Een totaal nieuwe vertaling komt van Ike Cialona en Peter Verstegen. Het is een luxueuze uitgave geworden, in twee delen. Deel één bevat de vertaling en de bekende prenten van Gustave Doré. (Ook voor de beeldende kunsten is Dante een inspiratiebron geweest). In deel twee vind je de Italiaanse tekst en verklarende noten. De Divina Commedia lezen zonder verklarende noten is vrijwel onmogelijk: van de zowat 800 personages zijn er altijd die voor jou minder bekend zullen zijn. Je kunt dus bij de lezing van het werk beide delen naast elkaar openleggen. Het gaat om een poëtische vertaling, waarbij de vorm van het origineel gerespecteerd wordt. Bij Cialona/Verstegen vind je dus terzinen, de afwisseling tussen staand en slepend rijm en ook het metrum van Dante. Toch krijg je nooit de indruk dat de vertalers zich in vreemde bochten hebben moeten wringen om Dantes versschema na te volgen. De vertaling blijft natuurlijk, soms lijkt het zelfs alsof de tekst in het Nederlands 'gedacht' is. De letter wijkt voor de geest. Rijmen maken is in het Italiaans nu eenmaal heel wat gemakkelijker dan in het Nederlands. Het Italiaans heeft nl. minder woorduitgangen dan het Nederlands. Ook op dit vlak ligt een grote verdienste van de vertalers.

De vertalers zijn zelf de eersten om hun werk te relativeren. "In een poëtische vertaling gaat altijd een deel van de inhoud verloren", lees je in het voorwoord. De hele problematiek van het vertalen of 'her-talen' van literaire teksten en vooral van poëzie komt hier aan bod. Traduttore traditore luidt de Italiaanse spreuk: iedere vertaler is een verrader, in de zin dat hij de oorspronkelijke tekst ergens geweld aandoet om te komen tot een verantwoorde nieuwe tekst. En verantwoord is deze vertaling in hoge mate. Misschien kun je zelfs spreken van een definitieve versie. [Bernard Huyvaert] Verberg tekst

De 'Divina Commedia' van Dante Alighieri (Florence 1265-Ravenna 1321) is een meesterwerk van de wereldliteratuur. Er verschijnen niet voor niets steeds nieuwe vertalingen. Het is een mooi werk, maar ook zeer inhoudrijk. Vandaar dat toelichting noodzakelijk is. Twee Nederlandse prozavertalingen (sommige vertalers achten Dante's vers onvertaalbaar) zijn nog verkrijgbaar. Toch verschenen vrij recent twee nieuwe vertalingen in versvorm. Deze van Cialona en Verstegen is er een van. Cialona en Verstegen vertaalden ieder de helft, maar stemden hun werk op elkaar af. Een speciale prestatie van hen is dat zij Dantes rijmschema hebben overgenomen. Dit dwong hier en daar wel tot concessies en geforceerdheden, maar over het geheel genomen is de vertaling mooi en poëtisch. Deel 1 bevat de vertaling, deel 2 een korte inleiding, de originele tekst en beknopt, maar doeltreffend commentaar. In deze herdruk zijn beide delen gebundeld; de prenten van Gustave Doré zijn komen te vervallen. Verzorgde uitgave in dundruk met leeslint. Verberg tekst