Chimamanda Ngozi Adichie is een superster. Haar feministische pamflet We moeten allemaal feminist zijn (2014) werd gesampled door Beyoncé, ze verscheen met Hillary Clinton en Michelle Obama op het podium en sierde de cover van menig damesblad. Met veel fanfare verschijnt nu, meer dan een decennium na het bekroonde Amerikanah (2013), eindelijk haar vierde roman.

In Dream count verweeft Adichie de verhalen van vier West-Afrikaanse vrouwen in de VS, singles die de huwelijksleeftijd al lang gepasseerd zijn. De roman begint tijdens de lockdown met het relaas van de mooie, bemiddelde reisjournalist Chiamaka. Haar beste vriendin, bedrijfsjurist Zikora, droomt van een katholiek huwelijk, maar wordt door haar vriend gedumpt als ze zwanger blijkt.

De volgende boekdelen zijn gewijd aan Chiamaka's huishoudhulp, de Guineese Kadiatou, en aan haar lievelingsnichtje, de steenrijke financieel directeur Omelogor. Vanuit Abuja helpt zij, met het geld van corrupte Grote Mannen dat ze achteroverdrukt, Nigeriaanse plattelandsvrouwen naar de VS voor een master in culturele studies.

Een stukje waardigheid

De satirische blik op Nigeriaanse en Amerikaanse normen, de dissectie van familie- en liefdesrelaties, de haarscherpe analyse van drijfveren en zelfbedrog - het klinkt vertrouwd voor wie eerder werk van Adichie las. Ook nu spelen op de achtergrond historische gebeurtenissen, die bij een westerse lezer niet noodzakelijk bekend zijn zoals Opération Persil (1959), een schandelijke episode uit de Franse postkoloniale geschiedenis, of kamp Boiro (1960-1984), het concentratiekamp waar de Guineese president Ahmed Sékou Touré opposanten opsloot.

Hoewel Adichie de verhalen van vrouwen vertelt, gaat de roman over de manier waarop mannen het leven van vrouwen bepalen. Ze toont hoezeer de mannen niet deugen. Adichie demonstreert haar satirisch talent, maar de reeks mannen die de revue passeert, voelt soms wat geforceerd en gekunsteld aan.

De kern van Dream count is het wedervaren van Kadiatou, wier verhaal geïnspireerd is op dat van Nafissatou Diallo, de 32-jarige Guineese hotelbediende die toenmalig IMF-topman Dominique Strauss-Kahn beschuldigde van seksuele aanranding. De zaak werd uiteindelijk geseponeerd omdat Diallo 'had gelogen'. Niet over de wandaden van Strauss-Kahn, maar over haar asieldossier. Adichie vond dat dermate onverkwikkelijk dat ze besloot “om een romanfiguur te creëren, om haar een stukje waardigheid terug te geven”.

In haar schets van Kadiatous leven is Adichie op haar best. Het verhaal ontvouwt zich traag, is rijk aan geuren en kleuren, en wekt empathie: het verdriet om haar vaders dood, de pijnlijke besnijdenis, de dood van haar moedige zusje, het vertrek naar de VS. En de dankbaarheid dat Kadiatous dochter Binta “Amerika kan hebben”.

Veel minder overtuigend, en bijwijlen zelfs karikaturaal, is het deel over Omelogors studie in de VS. Zij wil achterhalen of mannen hun seksuele kennis uit pornografie halen. Niet alleen doet Adichie weinig met het thema, Omelogors verhaal voelt bovendien als een vehikel voor kritiek op Amerikaanse liberalen. “Dat is waar het misgaat bij die linkse deugers. (...) Probeer het maar eens met ze te hebben over grote maatschappelijke kwesties als racisme of abortus, want binnen de kortste keren gaat het dan niet meer over de kwestie die ophanden was, maar enkel over de manier waarop je iets zegt.” Is dit een reactie op de gigantische rel naar aanleiding van Adichies uitspraken over trans vrouwen in 2017 en de bakken kritiek die ze toen over zich heen kreeg? Het doet de roman alvast geen goed.

Dream count gaat over háár, schrijft Adichie in het nawoord, hoewel ze begrijpt dat de lezer “dat wellicht niet duidelijk ziet”. Is zij de vrouw die de VS afdoet als “onbeschaafd”? Die al het niet-Igbo ( groep volkeren in Nigeria, red. ) eten “geitenvoer” noemt? Is zij de moeder die aanvankelijk een universitair geschoolde, goed verdienende, katholieke Igbo-echtgenoot wil voor haar dochter, om tegen de tijd dat ze halverwege de veertig is alleen nog aan te sturen op een kleinkind?

Het was lang wachten op Dream count . In interviews vertelt Adichie dat ze er jarenlang geen ruimte voor had. In 2016 kreeg ze een dochter, vorig jaar beviel ze van twee zoontjes. In 2020 verloor ze haar vader en vijf maanden later stierf ook haar moeder, geheel onverwacht. “Toen mijn moeder overleed,” zo schrijft ze nog, “werd het dekkleed van mijn leven eraf getrokken.” Adichies bitterzoete evocatie van moeder-dochterrelaties is geslaagd en maakt Dream count lezenswaardig, al is het niet haar beste boek.

 

Zelfs als u niets met Afrikaanse literatuur, feminisme of Beyoncé hebt, kan het niet anders of u hebt al van Chimamanda Ngozi Adichie gehoord. Zo groot was de impact van 'We moeten allemaal feminist zijn', haar overtuigende pleidooi voor een modern, verdraagzaam en positief feminisme uit 2014. Dankzij Adichie was de strijd voor vrouwenrechten plots weer helemaal hot. De titel van haar essay verscheen op de catwalk van Dior, Queen B samplede het in een song en in Zweden kreeg elke 16-jarige haar boek cadeau van de regering. Tien jaar later lijkt die hoerastemming rond het feminisme ietwat uitgedoofd. De strijd voor vrouwenrechten krijgt het tegenwoordig dan ook zwaar te verduren. Uit rechtse hoek, natuurlijk, waar Trump, Tate en co. de klok naarstig proberen terug te draaien, maar ook uit (extreem)linkse hoek, waar elke uitspraak over gender, ras en identiteit met argusogen wordt bekeken. Die precaire positie mocht Adichie aan den lijve ondervinden toen ze zich een paar jaar geleden aan een voor interpretatie vatbare uitspraak over transgenders waagde. Adichie werd nog net niet gecanceld, maar viel wel definitief uit de gratie bij wat ze zelf de 'woke' jongeren van vandaag noemde.

Onder dat tumultueuze gesternte schreef de Nigeriaanse auteur 'Dream Count', een breed opgezette, ambitieuze roman waarin de focus als vanzelfsprekend op de levens van vrouwen ligt. In vier in elkaar kluwende verhalen volgen we de lotgenoten van evenveel zwarte vrouwen, die hun plaats zoeken binnen hun familie, in de liefde en op de werkvloer. Hun dromen zijn groots en ambitieus, maar de beperkingen ingegeven door hun huidskleur, gender en sociale klasse zijn dat helaas ook. Zo is er Chiamaka, die luchtige reisverhalen wil schrijven maar door haar uitgeverij wordt getypecast als 'Afrikaanse schrijver over Afrikaanse worstelingen', en de intelligente Omelogor, die met succes haar plek weet op te eisen in een mannenwereld maar leeg en onvervuld achterblijft. Het schrijnendste verhaal is dat van Kadiatou, een Guinese immigrante in de VS, die als kamermeisje wordt aangerand door een invloedrijke hotelgast. Haar verhaal vertoont opvallende gelijkenissen met de beruchte DSK-affaire, en dat is geen toeval. In haar nawoord vertelt Adichie hoezeer de rechtszaak uit 2011 tegen Dominique Strauss-Kahn, de toenmalige topfavoriet bij de Franse presidentsverkiezingen, haar had aangegrepen. Vooral de wrede en laatdunkende manier waarop het gerecht en de pers het slachtoffer, Nafissatou Diallo, hadden behandeld, zit haar duidelijk nog altijd hoog.

MANNETJESPUTTERS

Ook op haar 47ste lijkt Adichie dus nog niets aan strijdlust te hebben ingeboet, een ontembaar rechtvaardigheidsgevoel dat ook aan haar vorige werk betekenis en diepgang gaf. Tegelijk schreef ze met 'Dream Count' met voorsprong haar toegankelijkste roman. In sommige passages leest 'Dream Count' zelfs bijna als een soort 'Sex and the City' waarin de cosmopolitans en Vogue zijn vervangen door whisky en The New Yorker. Op papier kan zoiets onmogelijk werken, maar Adichie slaagt er wonderwel in. Haar roman bulkt van het soort gewichtige thema's (besnijdenis, abortus, verkrachting...) waarvan literaire uitgeverijen spontaan gaan watertanden. Tegelijk heeft ze oog voor de schijnbaar banale strubbelingen waaruit een vrouwenleven is opgebouwd: de complexe dynamiek én kracht van vrouwelijke vriendschappen, de dictatuur van de biologische klok en hun verlangen naar de liefde, naar 'de pracht van écht gezien worden voor wie je bent'. Het enige wat Adichie in haar magnum opus lijkt te zijn vergeten, is om ook haar mannelijke personages wat liefdevolle aandacht te geven. Nu wordt 'Dream Count' bijna uitsluitend bevolkt door overspelige ploerten, onvolwassen sukkels en halve heiligen. Hoewel ik zelf bekend ben met al die types, had iets meer nuance haar roman zeker geen kwaad gedaan.

Uiteindelijk is 'Dream Count' waarschijnlijk het werk dat Adichie zelf het beste typeert als vrouw: luid, vurig en onstuimig, als een kruitvat vol emoties en principes die elkaar voortdurend voor de voeten lopen. Haar nieuwste roman barst op van de hoop, de levenslust en - jawel - de onmiskenbaar vrouwelijke kracht. Van dat 'ongeduldige reikhalzen naar onvervulde dromen', die krachtige motor achter elke wezenlijke maatschappelijke verandering. In een wereld waarin verongelijkte mannetjesputters opnieuw de dienst uitmaken, zullen we die motor vast nog broodnodig hebben.

Een indringende feministische roman over de rol van identiteit en zelfkennis binnen de liefde. De roman volgt in vier delen vier West-Afrikaanse vrouwen met elk hun eigen uitdagingen. Chiamaka is een Nigeriaanse journaliste die in Amerika woont. Tijdens de coronapandemie overdenkt ze de geschiedenis van haar liefdesleven. Haar vriendin Zikora is advocate. Als ze zwanger raakt, gaat de vader bij haar weg en zoekt ze steun. Omelogor, Chiamaka’s onverschrokken nicht, is een belangrijke zakenvrouw in Nigeria, tot ze zich begint af te vragen hoe goed ze zichzelf kent. Chiamaka’s huishoudster Kadiatou wilt haar dochter in Amerika laten opgroeien, maar stuit op problemen wanneer ze wordt aangerand door een Franse politicus. Met literair vakmanschap geschreven. Met name geschikt voor een meer literaire lezersgroep. Chimamanda Ngozi Adichie (1977) is een beroemde Nigeriaanse schrijver. Ze schreef meerdere boeken. Haar werk wordt in verschillende landen uitgegeven en won meerdere literaire prijzen, zoals de O. Henry Award, de Premio Nonino en de Women's Prize for Fiction.

Tijdens de coronapandemie wordt een van de hoofdpersonages in Dream Count overspoeld door een 'vloedgolf aan herinneringen en spijt en verlies en het verlangen naar wat had kunnen zijn'. Had ze wel alles uit het leven gehaald? 'Ik word oud en de wereld is veranderd', verzucht Chiamaka, 'en niemand heeft mij ooit echt gezien voor wie ik was'.

Hoe goed ken je jezelf? Weet je wat voor leven je wil leiden en welke dromen je achterna wil jagen? Het zijn grote vragen die Chimamanda Ngozi Adichie (47) door haar nieuwste roman heen weeft. Meer dan tien jaar hebben haar fans op een nieuwe roman moeten wachten, maar ze zullen niet teleurgesteld zijn. Met Dream Count heeft Adichie opnieuw een rijke, gelaagde roman afgeleverd die van begin tot eind - zo'n 500 pagina's lang - blijft boeien.

Net als in haar bestseller Amerikanah (2013) speelt het verhaal zich afwisselend in Nigeria en de Verenigde Staten af. Moeiteloos weet Adichie de sfeer van die twee landen, waartussen de auteur zelf ook al een groot deel van haar leven pendelt, op te roepen. Van het okergele stof in Abuja schakelt ze soepel over naar de kleinsteedse kalmte van Maryland.

Dit keer stelt Adichie vier vrouwen centraal die zich tussen verschillende werelden bewegen. In heldere en tegelijk zwierige taal laat ze ze om beurten hun verhaal vertellen. Soms verschuift het perspectief, duiken ze in elkaars verhalen op, en wordt duidelijk hoe ze echt over elkaar denken.

De vier personages geven Adichie de gelegenheid om wisselende perspectieven en ideeën over racisme, feminisme en religie aan de orde te stellen. Ze maakt daarbij niet alleen geografische sprongen, maar ook in de tijd. Na hun jeugd op verschillende plekken in West-Afrika verhuizen de vier vrouwen al dan niet tijdelijk - voor studie, werk of de liefde - naar de Verenigde Staten. Hierdoor leer je de vrouwen in verschillende levensfases kennen.

De openhartige, warme Chiamaka komt uit een welgestelde familie in het Nigeriaanse Enugu. Ze woont in de VS, en schrijft reisverhalen die ze maar moeilijk verkocht krijgt. Ze past zich makkelijk aan, maar is bovenal naarstig op zoek naar iemand die haar écht ziet.

Haar beste vriendin Zikora is een succesvolle, zeer religieuze advocaat, die strak in het pak door het leven gaat en de paus aanbidt. Ze lijkt haar leven in de Verenigde Staten onder controle te hebben, maar als ze op haar 31ste nog niet getrouwd is, is ze compleet uit het veld geslagen.

Chiamaka's nicht is de onverschrokken Omelogor, of iron-lady-lover zoals haar vrienden haar noemen. Een zakenvrouw in Abuja die in het 'stinkende, etterende Nigeriaanse bankwezen' werkt. In haar vrije tijd schrijft ze een blog voor mannen, waarin ze hen probeert op te voeden, maar steevast afsluit met: 'onthoud, beste mannen, dat ik aan jullie kant sta'.

En ten slotte is daar Kadiatou, Chiamaka's huishoudelijke hulp, die voor haar als familie voelt. Ze is de dochter van een mijnwerker uit een dorp in Guinee, en komt door allerlei gebeurtenissen uiteindelijk ook in de Verenigde Staten terecht.

De mannen moeten het in Dream Count met een bijrol doen. 'Tijdverspillers' noemt Zikora haar ex-vriendjes.

Des te preciezer werkt Adichie de levens van de vier vrouwen uit. Ze laat ze reflecteren op hun hechte vriendschappen en de relaties waarin ze zich soms niet thuis voelen. Op hun familiebanden en hun eigen identiteit. Maar ook op het racisme dat ze in hun dagelijks leven tegenkomen, zoals Chiamaka als ze tijdens het reizen haar Nigeriaanse paspoort tevoorschijn haalt. De afgewezen visa, wantrouwende ambassademedewerkers en vernederingen die ze door het personeel van British Airways moet doorstaan. Of de internationale studieadviseur, die suggereert dat het geld van Chiamaka's familie wel 'vuil' moet zijn.

Het klinkt misschien allemaal wat tobberig, maar er wordt ook veel gelachen in Dream Count. Op de vele feestjes en luidruchtige etentjes wordt in snappy dialogen en onder het genot van grote schalen jollof rijst (een klassiek rijstgerecht uit Nigeria) uitgebreid geroddeld en hardop gedroomd over een mooie toekomst.

Trouwen

Adichie zoomt in op de keuzes die de vier vrouwen in hun levens maken, en op de keuzes die voor hen wórden gemaakt. Vooral de moeders en tantes in Dream Count voeren daarbij de druk op. Zo maant tante Jane de nichtjes Chiamaka en Omelogor om op te schieten: trouwen, liefst met een katholieke igbo-man en kinderen krijgen, dat heeft prioriteit. Je hebt een man nodig die je kan onderhouden, zegt ze tot Omelogors verontwaardiging. 'Alsof ik een machine was die regelmatig geolied moest worden.'

Toch brengen tantes woorden haar uit haar evenwicht. Hoe goed weet ze zelf eigenlijk wat ze wil?

En zelfs als je een richting hebt gevonden kan het leven plotsklaps overhoop worden gegooid, laat Adichie halverwege het boek zien met het verhaal van Kadiatou. Zij is niet alleen de huishoudelijke hulp van Chiamaka, maar werkt ook als schoonmaakster in een hotel. 'De dag waarop haar leven veranderde begon, zoals zoveel ongewone dagen, heel gewoon.'

Adichie baseerde de indringende scène die volgt op de rechtszaken rond voormalig IMF-topman Dominique Strauss Kahn, waarin hij werd aangeklaagd voor de aanranding van een kamermeisje. Als Kadiatou op haar werk een hotelkamer binnenloopt om schoon te maken, stormt er een 'naakte witte vip als het vleesgeworden kwaad' op haar af.

Onverbloemd en realistisch brengt Adichi de schimmige afwikkeling van deze zaak weer tot leven, en geeft daarmee haar roman nog een extra gevoel van urgentie.